Pošto se postavi dijagnoza i indikacija za operaciju postupa se preoperativnoj pripremi bolesnika. Blagovremena i stručna priprema skraćuje vreme, olakšava operaciju kao i postoperativni period. Ona traje kraće ili duže vreme što zavisi od vrste i obima operacije i zdravstvenog stanja bolesnika.
Po prijemu u bolnicu pacijent dobija preoperativni upitnik, koji ispunjava i daje uz medicinsku dokumentaciju. Upitnik obuhvata prethodne operacije, anestezije, alergije na lekove, redovnu terapiju koju uzima. Pored toga, pacijent dobija sve informacije vezano za hiruršku intervenciju, anesteziju, eventualne moguće komplikacije i ishod. Nakon toga potpisuje i daje svoj pristanak za operaciju, anesteziju i transfuziju krvi u slučaju potrebe. Za maloletna lica potpisuju roditelji. U savremenim i razvijenim zemljama, preoperativni upitnik se šalje pre prijema u bolnicu, mailom, faxom, poštom, pa je anesteziolog u prilici da uvidom u dokumentaciju traži eventualne dodatne nalaze. U našim uslovima, anesteziolog najčešće dan pred operaciju obilazi pacijenta, upoznaje se sa zdravstvenim stanjem i dokumentacijom, a nakon obavljenog pregleda daje saglasnost za anesteziju.
Preoperativnu pripremu čini više komponenti:
1) Psihička
Pacijent je sa postavljanjem dijagnoze i indikacije za operaciju sasvim razumljivo zabrinut. S jedne strane postoji briga zbog same operacije, a sem toga postoji posebna briga zbog bola, anestezije, rezultata i ishoda operacije, ali i kvaliteta života posle operacije. Psihička priprema bi trebalo da počne od prvog susreta sa hirurgom, nakon postavljene indikacije za operaciju. Idealno je ako u ustanovi postoji psihološka služba koja već na prijemu uspostavlja kontakt sa pacijentom, upoznaje se sa zdravstvenim stanjem, brigama i problemima pacijenta i sa njegovim psihološkim stanjem. Najčešći razlog nezadovoljstva pacijenata je slaba komunikacija i nedovoljna informisanost.
Poželjno je pripremiti psihološki upitnik za pacijenta, na osnovu koga bi se realnije procenilo stanje i intenzitet stresa koje pacijent ima. Važan je kontakt pacijenta sa osobljem, koji uliva poverenje u stručnost i znanje, detaljno objašnjenje o operativnom zahvatu i postupcima koji slede preoperativno i postoperativno. Ukoliko se tokom operativnog zahvata predviđa amputacija, određenog dela tela (prst, potkolenica, dojka), psihička priprema je od velikog i posebnog značaja. Sigurno je da će pacijent tokom prvog susreta imati veliki broj i pitanja i nedoumica, pa je idealno ako u toku preoperativne pripreme postoji mogućnost ponovnog susreta sa psiholozima. Psiholozi nastavljaju saradnju sa pacijentom i posle operacije, tokom boravka u bolnici.
2) Laboratorijska.
Svakom bolesniku se pre operacije uzimaju laboratorijske analize u cilju sticanja uvida u zdravstveno stanje. Pacijent dolazi u ustanovu sa gotovim rezultatima laboratorijskih analiza koje treba da su do mesec dana stare. Kontrolišu se: sedimentacija (SE), KKS, biohemija (glikemija, elektroliti, urea, kreatinin, hepatogram), pregled urina, hemostaza (vreme krvarenja, koagulacije, INR). Obavezno se određuje krvna grupa i interakcija. Ukoliko se radi operacija na štitnoj žlezdi, neophodan je i nalaz hormona štitne žlezde.
3) Klinička.
Sprovodi se kod svih bolesnika i podrazumeva dodatne kliničke pokazatelje zdravstvenog stanja pacijenta. Neophodni su:
4) Medikamentozna preoperativna priprema
Odnosi se na lekove koje pacijent redovno uzima zbog hroničnih oboljenja koja leči. Savremena anestezija podrazumeva "prilagođavanje anestezije pacijentu, a ne pacijenta anesteziji".Lečenje nekih hroničnih oboljenja koje bolesnik ima: regulacija šećera (glukoze) kod pacijenata sa dijabetesom, regulacija pritiska (TA) kod osoba sa povišenim pritiskom, regulacija telesne težine kod gojaznih redukcionom ishranom i dijetama, lečenje eventualne infekcije. Najvažnije je da pacijent ne prekida svoju redovnu terapiju, sem u slučaju kada je na peroralnim antidijabeticima i antikaogulantnim lekovima (najčešće nakon nekih kardiovaskularnih operacija). U ovim slučajevima se pacijent ranije prima u bolnicu i "prevodi" prema nalazima laboratorijskih analiza na lekove za vensko davanje. Idealno bi bilo da pušači prekinu pušenje 2 nedelje pre operacije.
Ukoliko je potrebno, u bolničkim uslovima se koriguju laboratorijski nalazi pre operacije (nadoknada krvi kod anemija i elektrolita prema nalazima ).
Uvodi se veče pred operaciju Fraxiparin, kao prevencija dubokih venskih tromboza (kod većih i opsežnijih operacija sa povećanim rizikom ili ako pacijent ima izražene i proširene vene).
Poželjno je da pacijent veče pre operacije popije sedativ, da bi što mirnije proveo noć pred samu operaciju.
5) Fizička.
Priprema operativnog polja obavlja se dan pre operacije. Vrši se brijanje, kupanje, oblačenje čistog ličnog rublja. U zavisnosti od vrste operacije vrši se dodatno pročišćavanje creva (različitim sredstvima) kod pripreme bolesnika sa operacijom na crevima, lavaža creva. Ujutro, na dan operacije ne pije, ne puši, ne jede, ali uzima svoju redovnu terapiju rano ujutro sa par gutljaja vode. Na dan operacije, pacijentkinja je bez šminke, bez laka za nokte, bez nakita!
6) Neposredna.
Dobro je i praktično u nekoliko navrata podsetiti pacijenta da ne jede i ne pije veče pred operaciju (najčešće od ponoći). Na sam dan operacije skida veštačku vilicu (protezu). Bolesnik se presvlači u čisto rublje i ukoliko operacija zahteva plasira se urinarni kateter ili nazogastrična sonda. Sa kompletnom dokumentacijom, u pratnji medicinske sestre, odlazi do operacionog bloka gde se vrši identifikacija pacijenta, proverava dijagnoza i vrsta operacije i sprovodi premedikacija.
7) Premedikacija.
Ima za cilj da umiri bolesnika, spreči pojačano lučenje pljuvačke i pripremi ga za anesteziju. Otvara se sigurna intravenska linija, meri telesna težina jer se lekovi i anestetici doziraju prema težini. Po nalogu lekara, ukoliko je takva intervencija, mogu se dati i antibiotici. Premedikacija se daje 30 min pre operacije a cilj je da najjači efekat postigne do ulaska pacijenta u operacionu salu.
Preoperativna priprema i pregled pacijenta, opšte zdravstveno stanje, vrsta i obim hirurške intervencije daju mogućnost da anesteziolog napravi plan rada, odabere najoptimalniji tip anestezije (opšta, regionalna, kombinovana), svede komplikacije na najmanju moguću meru i doprinese maksimalnoj bezbednosti i zadovoljstvu pacijenta.